ریه‌های تهران در چنگ ماهان | ماجرای قرارداد شهرداری تهران با هواپیمایی ماهان برای واگذاری ۳۰ هزار متر زمین شهرک غرب چیست؟

رویداد ۲۴ | لیلا فرهادی: علیرضا زاکانی در ادامه اقدامات غیرشفاف خود در شهرداری تهران، یک قرارداد بزرگ و عجیب با شرکت هواپیمایی ماهان منعقد کرده است. اسنادی به دست رویداد۲۴ رسیده که نشان می‌دهد شهرداری تهران سند شش دانگ یک زمین به مساحت ۳۰ هزار متر مربع در یکی از بهترین نقاط تهران یعنی باغات منطقه ۲ را در اختیار هواپیمایی ماهان قرار داده تا در آن «اقدام به ساخت مرکز تفریحی و گردشگری» کند! در این قرارداد چندین ابهام وجود دارد که در این گزارش آن شرح داده شده است.

۱۹ فروردین ماه امسال قراردادی میان سازمان سرمایه گذاری و مشارکت‌های مردمی شهرداری تهران، سازمان املاک و مستغلات شهرداری تهران و نماینده شهرداری منطقه ۲ تهران به عنوان یک طرف قرارداد و شرکت هواپیمایی ماهان به عنوان طرف دوم منعقد شده است.

این قرارداد که در قالب BOT تنظیم شده است. قرارداد‌های مشارکت BOT گونه‌ای از قرارداد اقتصادی است که معمولاً بین دولت‌ها و سازمان‌های متولی اقتصاد از یک طرف و شرکت‌های بخش خصوصی از طرف دیگر منعقد می‌شود و در زمره قراداد‌های مشارکت بخش عمومی و خصوصی است. در این نوع قرارداد‌ها بخش دولتی قادر نیست یا تمایلی ندارد که منابع مالی خود را صرف یک طرح اقتصادی کند و به همین دلیل اجرای پروژه را به یک شرکت دیگر می‌سپارد. شرکت سرمایه گذار در ازای سرمایه گذاری بر روی پروژه، هزینه و سود خود را از درآمد حاصل از راه اندازی پروژه بر میدارد و حق مالکیت پروژه به دولت منتقل می‌شود.

شهرداری تهران در این قرارداد، احداث مجموعه تفریحی و گردشگری موسوم به «منطقه گردشگری ایران زمین» را در زمینی به مساحت۳۰ هزار متر مربع که ۲۲ هزار متر مربع آن دارای سند شش دانگ است، به شرکت هواپیمایی ماهان سپرده است.

زمین ۳۰ هزار متری مورد معامله شهرداری و ماهان کجاست؟

در قرارداد آدرس دقیق این زمین ذکر نشده، اما نقشه هوایی زمین به صورت مبهم ضمیمه قرار داد شده است. بر اساس موقعیت ذکر شده در قرارداد، زمین مذکور در نزدیکی یک رودخانه واقع شده و بر اساس نقشه هوایی، این منطقه جایی نزدیک به تقاطع اتوبان چمران و خیابان ملاصدراست. نقشه هوایی گوگل از این ناحیه نشام می دهد، منطقه مذگور جزو خوش آب و هواترین و مشجرترین زمین‌های تهران است که تاکنون ساخت‌وسازی در آن صورت نگرفته و بخش مهمی از باغات تهران را تشکیل می دهد.

قیمت هر متر زمین مربع در منطقه مورد معامله بین شهرداری و شرکت هواپیمایی ماهان، چیزی حدود ۴۰۰ میلیون تومان است. بنابراین ارزش ملکی که شهرداری در اختیار شرکت ماهان قرار داده، حدود ۱۳ هزار میلیارد تومان است.

ترک تشریفات و تعجیل شهرداری در قرارداد با شرکت هواپیمایی ماهان

ابهام دیگر این قرارداد، ترک تشریفات اداری از قبیل هماهنگی شهرداری با شورای شهر و برگزاری منانقصه برای عقد قرارداد با پیمانکار است. هیچ نشانه‌ای از برگزاری مناقصه برای این قرارداد وجود  ندارد. تعجیل شهرداری در عقد و اجرای قرارداد نشان می دهد شهرداری به سرعت و بدون تشریفات مرسوم این امتیاز را به ماهان اعطا کرده است. بر اساس متن قرارداد روز ۱۹ فروردین ماه، شهرداری تهران، شهردار منطقه ۲ را مکلف کرده ظرف مدت «۱۵ روز» (یعنی تا اوایل اردیبهشت ماه)، زمین را به پیمانکار تحویل بدهد. در تبصره هم تاکید شده تحویل زمین به منزله مجوز احداث کارگاه و شروع فعالیت ساخت و ساز بدون نیاز به اخذ مجوز دیگری از شهرداری منطقه ۲ یا هر ارگان و سازمان دیگری است!

این تبصره در حالی به قرارداد اضافه شده که هرگونه ساخت و سازی نیاز به جواز تخریف و نوسازی دارد و در این فرآیند باید کمیسیون ماده هفت قانون شهرداری‌ها مربوط به تشخیص باغات هم برگزار شود و مجوز نهایی را ارسال کند. شهرداری در این قرارداد عملا تمامی این مسیرها را مسدود کرده و گفته قرارداد ذیل به منزله همه مجوزهاست!

مدت زمان مشارکت شهرداری و شرکت هواپیمایی ماهان چقدر است؟

در قراردادهای BOT، طرف مشارکت کننده طی مدت زمان مشخصی از درآمد حاصل از پروژه‌ای که در آن سرمایه گذاری کرده منتفع می‌شود. این مدت زمان باید در قرارداد ذکر شود و همین زمان است که میزان سودآوری یک قرارداد مشارکتی را برای سرمایه گذار یا مالک روشن می‌کند. در قرارداد بین شهرداری تهران و شرکت هواپیمایی ماهان هیچ اشاره‌ای به مدت زمان این قرارداد نشده است. این ابهام به قدری جدی بوده که حتی رضا نمک شناس معاون مالی شرکت هواپیمایی ماهان هم در بخش امضای نهایی قرارداد به آن اشاره کرده و خواستار روشن شدن مدت زمان مشارکت شده است.

شورای شهر چه می‌گوید؟

از سوی دیگر این قرارداد که ارزش زمین آن به ۱۳ هزار میلیارد تومان می رسد، بدون مناقصه و اطلاع شورای شهر تهران در اختیار شرکت هواپیمایی ماهان قرار گرفته است. شورای شهر نهاد ناظر بر شهرداری‌هاست. یکی از مهمترین مشکلات پروژه مجتمع گردشگری و تفریحی شرکت هواپیمایی ماهان علاوه بر ارزش مادی بالای آن، قرارگیری زمین در منطقه باغی تهران است.

«کمیته حفظ و گسترش باغات و فضای سبز» یکی از کمیته‌های تخصصی شورای اسلامی شهر تهران است که هدف از تشکیل آن، صیانت و حفاظت از باغات و فضای سبز و در مرحله بعدی گسترش فضای سبز در شهر تهران بوده است. باغات تهران همیشه در معرض خطر بوده‌اند. مصوبه موسوم به برج باغ حدود ۱۲۸ هکتار از باغات تهران را از بین برد تا در نهایت در شورای پنجم ملغی شد تا جلوی از بین رفتن بیشتر باغات تهران گرفته شود. اما پرونده‌هایی چون پرونده پارک قیطریه و پارک لاله تهران نشان داد شورای شهر ششم چشمانش را بر روی بسیاری از موارد اینچنینی بسته است.

چندین عضو شورای شهر تهران نسبت به محتوای این قرارداد ابراز بی اطلاعی کرده‌اند.

مهدی بابایی رئیس کمیته حفظ و گسترش باغات  فضای سبز شورای شهر تهران به رویداد۲۴ می‌گوید از اصل قرارداد بی‌ خبر است اما هرگونه ساخت و سازی، چه توسط شهرداری، چه مشارکت کننده باید در کمیسیون ماده هفت قانون شهرداری ها مورد بررسی قرار بگیرد و یکی از الزامات جواز تخریب و نوسازی، رسیدگی پروژه در کمیسیون ماده هفت است.

کمیسیون ماده ۷ یا تشخیص باغات، بر اساس آیین نامه اجرایی مکلف شده تا جهت تشخیص باغ بودن یا نبودن و ضرورت قلع درختان، به درخواست مالک و ذینفع با توجه به سوابق و مدارک موجود رسیدگی نموده و نظر خود را حداکثر ظرف مدت یک ماه صادر و به ذینفع ابلاغ می‌کند.

بابایی می‌گوید: تعداد زیادی از املاک شهرداری هستند که شهرداری می خواهد در آنها ساخت و ساز کند، ولی چون کمیسیون ماده هفت این املاک را باغ تشخیص داده، پروژه متوقف شده است.

او گفته برخلاف آنچه در قرارداد ذکر شده، «جواز گرفتن برای پروژه ای با این ابعاد خیلی زمان بر است.»

بابایی در پاسخ به این سوال که آیا در صورت آغاز پروژه بدون دریافت مجوز کمیسیون ماده هفت، شورا حق ورود و توقف قرارداد را دارد یا خیر؟ گفته: باید ببینیم ساخت و ساز در این زمین به چه صورتی است. اگر ساخت و ساز بدون مجوز کمیسیون ماده هفت باشد، شورا میتواند ورود کند و پروژه را متوقف کند.

پس از گفت‌وگوی اولیه رویداد۲۴ با بابایی، این عضو شورای شهر تهران موضوع را از شهرداری منطقه ۲ جویا شده است. به گفته بابایی، شهردار منطقه ۲ گفته «این قرارداد، یک تفاهم اولیه است و قرارداد قطعی نیست.» او در ادامه گقته «کاربری منطقه، فضای سبز است و قرار شده شرکت هواپیمایی ماهان با رویکرد گردشگری فضای سبز، نوعی باغ بوتانیک با ارائه گیاهان نقاط گرمسیری احداث کند و بنابراین موضوع گلخانه است.»

آیا شرکت هواپیمایی می‌تواند مجتمع تفریحی بسازد؟

بیشتر بخوانید:

پشت پرده ساخت مسجد در پارک قیطریه؛ علت تصمیم زاکانی لو رفت

تهران در مشت چین | افشاگری جدید اعضای شورای شهر تهران درباره قرارداد میلیارد دلاری زاکانی با چینی‌ها

افشای قرارداد ۲ میلیارد یورویی زاکانی کار دستش داد | صدای همشهری درآمد

یکی از مهمترین ابهام های این قرارداد، موضوع اعطای امتیاز آن به یک شرکت هواپیمایی است! 

ماهان سال ۱۳۷۱ با دو فروند هواپیمای توپولوف کار خود را آغاز کرد و به اذعان این شرکت در بخش «درباره ما» وبسایت رسمی ماهان، در حال حاضر ۵۵ فروند هواپیما دارد و «به مجهزترین و بروزترین ناوگان داخلی تبدیل شده است.»

سال ۱۴۰۱ اساسنامه شرکت هواپیمایی ماهان تغییر کرده و بندی به ان تحت عنوان مجوز «انجام سرمایه گذاری و فعالیت‌های اقتصادی در بخش گردشگری، کشاورزی، اگروتوریسم و سرمایه گذاری و انعقاد قرارداد با اشخاص حقیقی و حقوقی، دولتی و خصوصی جهت خرید و اجاره زمین‌های کشاورزی، باغات و دامپروریها، به اساسنامه اضافه شده است. شرکت پیش از این در کرمان (استان محل تاسیس شرکت) حداقل یک پروژه مشابه داشته است. در وبسایت رسمی ماهان به احداث «مجتمع اکوتوریست ملک آباد شهداد در استان کرمان» توسط این شرکت اشاره شده است. مجموعه معرفو «اکوکمپ ستاره لوت» در منطقه کویری شهداد در واقع پروژه ایست که شرکت ماهان آن را احداث کرده است.

فعالیت های این چنینی شرکت ماهان بعد از قرارگیری این شرکت در فهرست تحریم‌های آمریکا تقویت شده است. آمریکا از سال ۲۰۱۱ شرکت ماهان را به ظن همکاری با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست تحریم‌های خود قرار داده است. از آن زمان، تمامی پرواز‌های ماهان به مقصد اروپا متوقف شده است.

کلوپ کرمانی‌های جمهوری اسلامی

مالک شرکت هواپیمایی ماهان ایر، "موسسه خیریه مولی‌الموحدین علی ابن ابیطالب استان کرمان" است. این شرکت در سال ۱۳۷۱ «ظرف یک ربع» تاسیس شده است. حسین مرعشی استاندار وقت استان کرمان و از نزدیکان آیت الله هاشمی (پسرعموی همسر آیت الله هاشمی رفسنجان)، از بنیان گذاران موسسه خیریه مولی الموحدین است. او در یک گفتگوی رسانه‌ای در سال ۱۳۸۹ گفته بود «یکی از دوستان از دبی تماس گرفت و گفت یک آقای مصری به نام ابراهیم کامل چهار هواپیما دارد و می‌خواهد در ایران شرکت هواپیمایی تأسیس کند و سؤال کرد آیا شما آمادگی دارید این کار را در کرمان انجام دهید. من بدون درنگ و تامل موافقت خود را اعلام کردم و فردای آن روز در سالن فرودگاه با طرف مصری مذاکره کردیم. مذاکره یک ربع بیشتر طول نکشید.»

محمدرضا پورابراهیمی نماینده اصولگرای کرمان که سال‌ها ریاست کمیسیون اقتصادی را برعهده داشته سال ۱۳۹۱ از شفاف نبودن صورت‌های مالی و کارنامه اقتصادی موسسه مولی الموحدین و شرکت‌های پرشمار آن انتقاد کرده بود.

خیریه بودن موسسه مولی الموحدین به فرار آن‌ها از مالیات و گزارش دهی کمک کرده است. حسین مرعشی، در آبان ماه ۹۸ در گفت‌وگویی با اعتماد آنلاین در پاسخ به ابهام در گزارش دهی از فعالیت‌های موسسه گفته بود: "قانون گفته به چه کسی باید گزارش بدهیم؟ "

موسسه خیریه مولی الموحدین و شرکت ماهان بیشتر به یک هولدینگ مقامات دانه درشت کرمانی تبدیل شده است. به گفته حسین مرعشی این موسسه حتی در برهه‌ای برای تایید عملکرد مالی خود در هیات امنا از محمدرضا باهنر سیاستمدار اصولگرای کرمانی هم دعوت کرده و امضا و تاییدیه قاسم سلیمانی، فرمانده سابق و کرمانی سپاه قدس را هم گرفته است.

مرعشی در گفتگو با اعتماد آنلاین سال ۹۸ گفته بود «اجازه دهید یک چیزی را بگویم. به یک نقطه‌ای رسیدیم که من آمدم صورتجلسه کردیم. من آقای [محمدرضا]باهنر را عضو هیات امنا آوردم. گفتم امضا کن، ایشان امضا نمی‌کرد. خواهش کردیم ایشان امضا کرد. امضای قاسم سلیمانی را گرفتیم. عضو هیات امنا بود. خودمان هم امضا کردیم.»

با این اوصاف نباید از ارتباط این موسسه با شهرداری راست افراطی زاکانی هم تعجب کرد. اما آنچه تعجب بر انگیز است، بی خبری اعضای شورای شهر از اقدامات غیر شفاف و توزیع غیر مسئولانه رانت توسط شهرداری است. اعضای شورای شهر تهران هیج اطلاعی از واگذاری ۳۳ هزار مترمربع زمین در بهترین منطقه تهران به شرکت ماهان ندارند. این در حالی است که احتمالا در بخش اعظم این پروژه، باغات تهران در حاشیه رودخانه قرار است تحت تاثیر قرار بگیرد و یکی از وظایف شورا، جلوگیری از نابودی بافت باغی در شهر است.

آیا شهرداری تهران بعد از احمدی نژاد، زاکانی را هم رئیس جمهور می‌کند؟

ساختمان «بهشت» یک بار برای محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۴ آمد داشته است. علیرضا زاکانی امیدوار بود کوریدور بهشت تا پاستور یک بار دیگر برای او هم باز شود. او انتظار یک انتخابات زودهنگام را نداشت. زاکانی امیدوار بود بتواند تا پایان دوره هفتم شورا یا حتی شورای هشتم و دولت چهاردهم با حضور ابراهیم رئیسی در راس شهرداری بماند و از این منصب برای عقد قراردادهای کلان با ترک تشریفات، حداقل شفافیت و خاصه خرجی از جیب مردم تهران استفاده کند  به این ترتیب رای چهره‌های شاخص، سازمان‌های بزرگ و نهاد‌های پرقدرت حاکمیتی را از آن خود کند. انتخابات پیش از موعدی که با درگذشت ابراهیم رئیسی به کشور تحمیل شده، برای چهره‌ای مانند زاکانی خبر خوبی نبود هرچند به نظر می رسد از همین مدت کوتاه سه ساله خود در «بهشت»، نهایت استفاده را برده است.